İşletme Faaliyetlerinden Elde Edilen Net Nakit Akım Tablosu Analiz ve Yorum
Finansal tablolar, işletmelerin mali sağlığını ortaya koyan en önemli araçlardır. Bu tablolar arasında nakit akım tablosu, bir şirketin nakit giriş ve çıkışlarını en açık biçimde gösterdiği için ayrı bir öneme sahiptir.
Özellikle de işletme faaliyetlerinden elde edilen net nakit akımı, şirketin günlük operasyonlarının sürdürülebilirliğini ve kârlılığını anlamak için kritik bir göstergedir.
Gelir tablosu, dönemsel kâr veya zararı gösterirken nakit akım tablosu, bu kârın gerçekten nakde dönüşüp dönüşmediğini ortaya koyar.
Çünkü kârlı görünen birçok şirket, nakit yaratamadığı için iflas edebilmektedir. Bu noktada, işletme faaliyetlerinden elde edilen net nakit akımı, şirketin “can damarı” konumundadır.
İşletme Faaliyetlerinden Nakit Akımı Nedir?
İşletme faaliyetleri; bir şirketin ana iştigal konusundan doğan gelir ve giderleri kapsar. Satışlardan elde edilen nakit girişleri, müşterilerden tahsilatlar, tedarikçilere yapılan ödemeler, çalışanlara ödenen ücretler, vergi ödemeleri ve diğer operasyonel nakit hareketleri bu kapsamda değerlendirilir.
Burada amaç, işletmenin günlük faaliyetlerinden gerçekten ne kadar nakit yarattığını görebilmektir. Bu kalem, yatırım faaliyetlerinden (örneğin makine alımı, bina satışı) ve finansman faaliyetlerinden (örneğin kredi çekme, temettü ödeme) ayrı olarak incelenir.
Formül mantığıyla özetlersek:
İşletme Faaliyetlerinden Net Nakit Akımı = Nakit Girişleri (Müşteri Tahsilatları vb.)−Nakit Çıkışları (Tedarikçi, Çalışan maaşları, Vergi Ödemeleri vb.)
Hesaplama Yöntemleri – Doğrudan ve Dolaylı Yöntem
- Doğrudan Yöntem:
Nakit giriş ve çıkışları doğrudan listelenir.
- Müşterilerden elde edilen nakit
- Tedarikçilere ödenen nakit
- Çalışanlara yapılan ücret ödemeleri
- Faiz ve vergi ödemeleri
ÖRNEK 1 – Doğrudan Yöntemle Nakit Akışı
Bir şirket yıl içinde müşterilerden 5.000.000 TL tahsil etmiş, tedarikçilere 3.000.000 TL, çalışanlara 1.000.000 TL, vergi olarak 400.000 TL ödemiş olsun.
Net Nakit Akımı = 5.000.000−(3.000.000+1.000.000+400.000)=600.000.TL
ÖRNEK 3 – Doğrudan Yöntemle Nakit Akışı
Veriler:
- Müşterilerden Tahsilatlar : 1.200.000 TL
- Tedarikçilere Ödemeler : 700.000 TL
- Personel Gideri Ödemeleri : 200.000 TL
- Faiz Gideri Ödemesi : 50.000 TL
Hesaplama:
İşletme Faaliyetlerinden Elde edilen Net Nakit = Tahsilatlar – Ödemeler =1.200.000−(700.000+200.000+50.000)= 250.000TL
Sonuç: Doğrudan yöntemle işletme faaliyetlerinden net nakit girişi 250.000 TL’dir.
ÖRNEK 4 – Doğrudan Yöntemle Daha Detaylı Nakit Akışı
Veriler:
- Satışlardan Nakit Tahsilatlar : 2.500.000 TL
- Diğer Faaliyet Gelirlerinden Tahsilatlar : 200.000 TL
- Tedarikçilere Ödemeler : 1.400.000 TL
- Personel Ödemeleri : 600.000 TL
- Vergi Ödemeleri : 150.000 TL
- Faiz Ödemeleri : 50.000 TL
Hesaplama:
Net Nakit Akışı = (Satışlardan Tahsilatlar + Diğer Tahsilatlar) – (Tedarikçilere + Personele + Vergi + Faiz) =(2.500.000+200.000)−(1.400.000+600.000+150.000+50.000) = 500.000.TL
Sonuç: Doğrudan yöntemle işletme faaliyetlerinden nakit girişi 500.000 TL’dir.
ÖRNEK 5 – Doğrudan Yöntemle Daha Detaylı Nakit Akışı
Doğrudan Yöntem
Bu yöntem, işletme faaliyetlerinden kaynaklanan brüt nakit tahsilatları ve brüt nakit ödemelerini gösterir. Bu, kullanıcıların nakit giriş ve çıkışlarının ana kaynaklarını doğrudan görmesini sağlar.
| Açıklama | Tutar (TL) |
| İşletme Faaliyetlerinden Nakit Girişleri | |
| Müşterilerden Sağlanan Nakit Tahsilatları | 500.000 |
| İşletme Faaliyetlerinden Nakit Çıkışları | |
| Tedarikçilere Yapılan Nakit Ödemeleri | (250.000) |
| Çalışanlara ve Yönetime Yapılan Nakit Ödemeleri | (100.000) |
| Faiz Ödemeleri | (15.000) |
| Gelir Vergisi Ödemeleri | (30.000) |
|
İşletme Faaliyetlerinden Net Nakit Akışı |
105.000 |
ÖRNEK 6 – Doğrudan Yöntemle Daha Detaylı Nakit Akışı
Doğrudan Yöntem (Müşterilerden Nakit Tahsilatının Hesaplanması)
Doğrudan yöntemin en önemli adımı, Müşterilerden Sağlanan Nakit Tahsilatlarını ve Tedarikçilere Yapılan Nakit Ödemelerini doğru hesaplamaktır. Bu örnekte, tahsilatın nasıl hesaplandığı gösterilmiştir.
| Açıklama | Tutar (TL) |
| Dönem Net Satış Hasılatı (Gelir Tablosu) | 800.000 |
| Ticari Alacaklar (Başlangıç Bakiyesi) | 120.000 |
| Ticari Alacaklar (Bitiş Bakiyesi) | 180.000 |
| Ticari Alacaklardaki Artış (Bitiş – Başlangıç) | (60.000) |
| Müşterilerden Sağlanan Nakit Tahsilatları | 740.000 |
|
Hesaplama: Net Satışlar – Ticari Alacaklardaki Artış (800.000 – 60.000 = 740.000.TL ) |
- Dolaylı Yöntem:
Gelir tablosundaki net kâr esas alınır, nakit dışı kalemler (amortisman gibi) eklenir, dönem içi işletme sermayesi değişimleri düzeltilir.
Formül:
Net Nakit Akımı = Net Kâr + Nakit Dışı Giderler – Nakit Dışı Gelirler +- İşletme Sermayesi Değişimi
Örnek:
- Net kâr : 800.000 TL
- Amortisman : 200.000 TL
- Stok artışı : -100.000 TL
- Ticari alacaklardaki artış : -50.000 TL
- Ticari borçlardaki artış : +70.000 TL
Net Nakit Akımı = 800.000+200.000−100.000−50.000+70.000=920.000.TL
Dolaylı Yöntem
Bu yöntem, net kâr ile başlar ve net kârın hesaplanmasında kullanılan nakit olmayan gelir ve giderleri (amortisman gibi) ve işletme sermayesindeki değişiklikleri (stoklardaki veya alacaklardaki artış/azalış) düzelterek nakit akışına ulaşır.
| Açıklama | Tutar (TL) |
| Dönem Net Kârı | 150.000 |
| Nakit Olmayan İşlemlerin Düzeltilmesi | |
| (+) Amortisman ve İtfa Giderleri | 30.000 |
| (-) Satıştan Doğan Kâr (Yatırım Faaliyeti) | (10.000) |
| İşletme Sermayesi Değişiklikleri | |
| (-) Ticari Alacaklardaki Artış | (25.000) |
| (+) Stoklardaki Azalış | 15.000 |
| (+) Ticari Borçlardaki Artış | 5.000 |
|
İşletme Faaliyetlerinden Net Nakit Akışı |
165.000 |
Dolaylı Yöntem (Genişletilmiş)
Bu örnekte, Dolaylı Yöntemin daha fazla kalem içeren ve detaylandırılmış bir versiyonu gösterilmektedir.
| Açıklama | Tutar (TL) |
| Dönem Net Zararı | (50.000) |
| Nakit Olmayan İşlemlerin Düzeltilmesi | |
| (+) Amortisman Gideri | 40.000 |
| (+) Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı Gideri | 5.000 |
| (-) Menkul Kıymet Satış Kârı (Yatırım Faaliyeti) | (8.000) |
| İşletme Sermayesi Değişiklikleri | |
| (-) Peşin Ödenmiş Giderlerdeki Artış | (12.000) |
| (+) Diğer Kısa Vadeli Borçlardaki Artış | 20.000 |
| (-) Ertelenmiş Gelirlerdeki Azalış | (5.000) |
| İşletme Faaliyetlerinden Net Nakit Akışı | (10.000) |
Dolaylı Yöntemle İşletme Faaliyetlerinden Nakit Akışı
Veriler:
- Dönem Net Kârı : 500.000 TL
- Amortisman Gideri : 100.000 TL
- Ticari Alacaklardaki Artış : 50.000 TL
- Stoklardaki Azalış : 30.000 TL
- Ticari Borçlardaki Artış : 20.000 TL
Hesaplama:
İşletme Faaliyetlerinden Nakit Akımı = Net Kâr + Amortisman + Çalışma Sermayesi =500.000+100.000−50.000+30.000+20.000= 500.000 + 100.000 – 50.000 + 30.000 + 20.000= 600.000.TL
Sonuç: Dolaylı yöntemle işletme faaliyetlerinden nakit girişi 600.000 TL’dir.
ÖRNEK – Dolaylı Yöntem, Kâr ile Nakit Farkı
Veriler:
- Net Kâr : 800.000 TL
- Amortisman : 150.000 TL
- Maddi Duran Varlık Satış Kârı : 50.000 TL (işletme dışı, düşülmeli)
- Stoklardaki Artış : 100.000 TL
- Ticari Borçlardaki Azalış : 70.000 TL
Hesaplama:
İşletme Faaliyetlerinden Nakit = Net Kâr + Amortisman – Duran Varlık Satış Kârı – Stok Artışı – Ticari Borç Azalışı =800.000+150.000−50.000−100.000−70.000= 730.000TL
Sonuç: İşletme faaliyetlerinden elde edilen nakit akımı 730.000 TL’dir.
İşletme Sermayesi Unsurlarının Etkisi
Nakit akım tablosu analiz edilirken işletme sermayesi kalemleri kritik önemdedir.
- Stoklardaki artış, nakit çıkışı anlamına gelir. Çünkü satılmayan ürünler kasada duran nakit yerine depoda duran maldır.
- Ticari alacaklardaki artış, müşterilere daha fazla vadeli satış yapıldığı ve nakit tahsilatın geciktiği anlamına gelir.
- Ticari borçlardaki artış, işletmenin tedarikçilere ödeme süresini uzattığını ve bu sayede kasasında daha fazla nakit tuttuğunu gösterir.
Bu nedenle, net kâr pozitif olsa bile işletme faaliyetlerinden nakit akışı negatif çıkabilir.
Bu durum, şirketin tahsilat sorunları yaşadığını veya stok yönetiminde zayıf olduğunu işaret edebilir.
İşletme Faaliyetlerinden Nakit Akımı ile Net Kâr Arasındaki Fark
Birçok yatırımcı ve yönetici yalnızca gelir tablosundaki net kâr rakamına bakarak karar verir. Oysa kârlılık ile nakit akışı arasında ciddi farklar olabilir.
Örneğin:
Bir şirket 2024 yılında 1.200.000 TL net kâr açıklamış olsun. Ancak aynı dönemde alacaklarını tahsil edemediği için işletme faaliyetlerinden elde ettiği nakit akımı -300.000 TL çıkabilir.
Bu durumda kârlı görünse bile şirket, nakit yaratamadığı için kısa vadede ödeme sıkıntısı yaşayabilir.
Örnek Uygulama – Basit Bir Nakit Akım Tablosu
| Kalem | Tutar (TL) |
| Müşterilerden Tahsilatlar | 4.500.000 |
| Tedarikçilere Ödemeler | -2.800.000 |
| Çalışanlara Ödemeler | -900.000 |
| Vergi ve Diğer Ödemeler | -500.000 |
| Net Nakit Akımı | 300.000 |
Bu tabloda görüldüğü gibi, satışlar yüksek olsa bile nakit yaratma kapasitesi sınırlı olabilir. Eğer şirket stoklarını eritmek yerine artırmış veya alacaklarını tahsil edememişse, nakit akışı daha da düşebilir.
Analizin Önemi
İşletme faaliyetlerinden elde edilen net nakit akımı, şu açılardan kritik önemdedir:
- Likidite göstergesidir. Şirketin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü ortaya koyar.
- Sürdürülebilirlik ölçüsüdür. Yatırım ve finansman faaliyetleriyle değil, yalnızca ana faaliyetleriyle nakit yaratabilen şirketler uzun vadede ayakta kalır.
- Kredi değerliliği açısından önemlidir. Bankalar ve finans kuruluşları, kredi vermeden önce bu kalemi dikkatle inceler.
- Yatırımcı güveni sağlar. Düzenli pozitif nakit akışı, yatırımcı için işletmenin sağlam yapıda olduğunun kanıtıdır.
Sonuç
İşletme faaliyetlerinden elde edilen net nakit akımı, bir şirketin gerçek mali sağlığını gösteren en kritik göstergelerden biridir. Net kârın yanıltıcı olabileceği birçok durumda, nakit akış tablosu gerçeği ortaya koyar.
Yatırımcılar, yöneticiler ve finansal analistler açısından bu tablonun doğru okunması, şirketin geleceğini şekillendiren kararların isabetli alınmasında belirleyici rol oynar.
Kısacası; “Kâr, işletmenin kâğıt üzerindeki başarısını; nakit akışı ise işletmenin hayatta kalma gücünü gösterir.”